રવિવાર, 11 જૂન, 2023

ઓળખાણ ની ખરી ખાણ તો અમદાવાદ માં

મોટા લોકોની ઓળખાણ નો ફાયદો તો આખી દુનિયામા જાણીતો જ છે. પણ ઓળખાણોની ખરી ખાણ તો ખોદાય અમદાવાદ માં. અમદાવાદમા જ કેમ? ખરેખર તો આપણા આખા દેશમાં ઓળખાણ ની કોઈ વાત જ જુદી છે.  ઓળખણ ના બન્ને પાસા આપણને બરાબર આવડે. એક બાજુ પોતાના અસ્તિત્વનુ અભિમાન.

 

"આપણને તો સાહેબ સૌ ઓળખે" "

 

અરે તમારે ખાલી મારી સોસાયટીમા આવીને આપણું નામ આપવું. નાનો છોકરો પણ ઘર બતાવી દે."

 

"હું રસ્તે નિકળું અને દસ ઓળખીતાઓ ના મળે એવું બને જ નહીં."

 

"એ ઓફિસ માં તો મારુ નામ તમારે આપી દેવું, બધુ કામ થઈ જશે." સાચુ ખોટુ તો વખત આવે ખબર પડે પણ આવા ભાવ સાથે જીવન જીવવાની કેવી મઝા છે એ તો આપણે અનુભવ કરીએ તો જ ખબર પડે. 

 

પણ ઓળખાણની શોધ કરવાની બાજુ પણ એટલી જ જરૂરી.

 

"અરે ભાઈ, આ સ્કૂલમાં બાબા ને મોકલવો છે, છે કોઈ ઓળખાણ?"

 

" સરકારી ખાતામાં કામ છે. તમે કોઈને ઓળખો છો?"

 

"બા માદા પડ્યા છે. કોઈ ડોક્ટરની ઓળખાણ ખરી?"

 

"પરદેશ જવા માટે પોલીસ નું સર્ટિફિકેટ જોઈએ છે. ઓળખો છો કોઈને?" ડગલે અને પગલે ઓળખાણ ની જરૂર પડે. એટલે ઓળખાણ મા જેટલા પારંગત તેટલી જિવનમા સગવડ.

નાનપણમાં આપણને સ્કૂલ માં શિખવાડવામાં આવે  કે  મનુષ્ય  એ એક સામાજિક પ્રાણી છે પણ માણસ કેટલી હદે સામાજિક છે અને કેટલી હદે પ્રાણી  છે તે તો જેમ જેમ મોટા થતાં જઈએ અને જેમ જેમ લોકોને ઓળખતા જઈએ તેમ તેમ ખબર પડે. નાના હોઈએ ત્યારથી એમ પણ સાંભળવા મળે કે ઓળખાણ એ મોટી ખાણ છે. જેમ જેમ મોટા થતાં જઈએ તેમ એ પણ સમજણ પડે કે કેમ ઓળખાણ ને ખાણ કહેવાય. 
આ ઓળખાણ ની મૂડી ને કેવી રીતે કમાવી, કેવી રીતે જતન કરવું અને કેવી રીતે વાપરવી એ બધા લોકોની આવડત નથી હોતી પણ એમ અમુક લોકો આમાં ખૂબ માહેર હોય છે.. ક્યારે  વાત વાત માં કોનું નામ બોલી જવું, ક્યારે કોને મળવા જવું, કોનો જન્મદિવસ આવે તે યાદ કરીને મીઠાઇ નું ખોખું મોકલવું.આ બધુ આ લોકો સ્વાભાવિક રીતે કરી લેતા હોય છે. 


અને એવીજ રીતે એ  તૈયાર કરેલા સંબંધોનો લાભ કેવી રીતે અને ક્યારો લેવો, કેટલો લેવો અને સામે શું આપવું આ બધુ એક વિગનાન છે. કેટલાકને એ સમજ નાનપણથી ગળથૂથીમાં મળેલી હોય છે. અને એનો જિવનમા ઊધ્ધાર થઈ ગયો સમજી લો. પણ એ પણ સમજી લો કે જો એ તમને શોધતો આવે તો  સંતાવવામા તમારો ઉધ્ધાર છે.

 

સોમવાર, 12 જુલાઈ, 2021

દિવાળીની ખરી મઝા તો અમેરિકામાં

દિવાળીની ખરી મઝા તો અમેરિકા માં

ઘણા વર્ષો પછી અમદાવાદ માં દિવાળી ઉજવાનો મોકો મળ્યો. જતાં પહેલા તો ઉત્સાહ ની કોઈ સીમા નહોતી. બચપણ ની કેટલી મીઠી યાદો દિવાળી સાથે સંકળાયેલી હતી. નવા કપડાં (જો કે એતો હવે કોઈ નવી વાત નહોતી), ખૂબ બધી વાનગીઓ, મઠિયા, ઘૂઘરા, સેવ, સુંવાળી, બરફી, પેંડા. ચેવડો, શું શું બધુ યાદ કર્યું. મીઠાઇ નું તો લાંબુ લિસ્ટ. અને સૌથી વધારે મજા તો બધા કુટુંબીજનો તથા મિત્ર મંડળ ને મળવાનું. ખૂબ ખૂબ વાતો કરવાની. રંગોળી ના રંગોથી ઓટલો શણગારવાનો  અને મોડી રાત સુધી ફટાકડા ની રમઝટ કરવાની .. આહાહા શું બધી યાદો અને શું બધી મજા. આવા વિચારો વાગોળતાં વાગોળતાં છેક અમેરિકા થી લાંબી મુસાફરી આદરી અને દિવાળી ના બસ બે દિવસ પહેલા પહોંચી ગયા  અમદાવાદ માં.

એરપોર્ટ ઉપર ઉતરતા જ પહેલી એક નિરાશા થઈ. આશા હતી કે દિવાળી ના માન માં ઍરપોર્ટ ઉપર કઈક સરસ આવકાર હશે. આવનાર ને લાગે કે ભારતનો સૌથી વધારે ઉજવાતો તહેવાર તમને આવકારે છે. અહિયાં અમેરિકામાં નાતાલ ના થોડા અઠવાડિયા પહેલેથી મોટું ખાસ્સું નાતાલ નું ઝાડ રૂડા રૂપાળા ચમકતા બોલ થી શણગારી ને આગંતુકઓ ને આમંત્રણ આપતું બધા એરપોર્ટ ઉપર જોયું હતું. આપણાં અમદાવાદ માં  કેમ દિવાળી નો ચમકાટ એરપોર્ટ થી જ ના દેખાય?  થોડી હતાશા થઈ પણ કયા ખબર હતી કે આ તો હજી શરૂઆત હતી. 

ધીરે ધીરે ઘરે પહોંચ્યા. રસ્તામાં ફટકડાનો કોઈ અવાજ સંભળાયો નહીં એટલે અમારા ડ્રાઇવર ને પૂછ્યું કે આવું કેમ? કદાચ હજી દિવાળીને બે દિવસ ની વાર છે એટલે? એણે હસતાં હસતાં જવાબ આપ્યો, "સાહેબ તમે બહુ વર્ષો પછી આવ્યા લાગો છો. અહિયાં તો કાયદો છે કે રાત્રે અગિયાર વાગ્યા પછી ફટાકડા નહીં ફોડવાના." થોડી નવાઈ તો લાગી પણ સારું પણ લાગ્યું કે બરાબર જો કોઈને સૂવું હોય તો મુશ્કેલી ના પડે. અમારા જમાનામાં તો આખી રાત અમે ટેટા ફોડતા એવું ડ્રાઇવર ને કહ્યું. "સાહેબ, તમે NRI  લાગો છો. એ બધા આવુજ  બોલે છે." 
"હા એ સાચ્ચું પણ તો દિવાળીની મજા તો થોડી ગઈ જ ને ?" 

ધીરે ધીરે રહેતા રહેતા ખબર પડતી ગઈ કે જે દિવાળી અમને યાદ છે તે તો કદાચ અમારી સાથે કે અમારા પછી દેશમાં થી વિદાય થઈ ગઈ છે. જે દિવાળી બે અઠવાડિયા ચાલતી તે બે દિવસ માં સમાપ્ત થાય છે. એક મહિના પહેલા ચકચકાટ કરાતા વાસણો ગાયબ છે. એની જગ્યાએ કાચના પ્યાલા રકાબી ને ડિશો નો સેટ કાચ ના કબાટ માં ચમકે છે. મઠિયા ઘૂઘરા સુંવાળી ની જગ્યાએ બદામ પિસ્તા કાજુ થી ભરેલી થાળી સામે ધરાય છે. (ધરાય છે એ એટલા માટે કે આપણે બે કે ત્રણ દાણા લઈને થાળીને આગળ જવા દેવાની). યાદ કર્યું કે નાના હતા ત્યારે માસી, અને કાકી ને ઘેર, આખી થાળી ભરેલી વાનગીઓ ઝાપટતા હતા. લસલસતો મગસ  કે મોહનથાળ ને બદલે કંદોઇ ની દુકાન ની  કાજુ કતરી અને રૂપળા કાગળમાં વીંટાળેલી ચોકલેટ મળી.  બેસતા વર્ષ માં સવારે સબરસ ની બૂમ સંભળાઈ નહીં એટલે  અમારા યજમાન ને પૂછ્યું. એ જરા હસ્યાં. "હવે કોઈ છોકરો સબરસ આપવા ના આવે. એ દિવસો ગયા." 

અમે જોયું કે એની સાથે સાથે મહેમાનો ની રણઝાર પણ ગઈ. એના બદલે એક સાંજે બધાનું એક હોટેલ ના હોલ માં સ્નેહમિલન હતું. જ્યાં શુભેચ્છાઑ ની આપલે, બુફે ડિનર (ઊભા ઊભા) અને સંગીત સંધ્યા. થઇ ગઈ દિવાળી ની ઉજવણી. (હા,  થોડા ફટાકડા ફોડવા જરૂર મળ્યા) એક બીજી સાંજે રંગોળી ની હરીફાઈ યોજાઇ હતી  તે જૂની દિવાળીની લહેરખી સરખી યાદ અપાવી ગઈ. 

અમને વિચાર આવ્યો કે ઘણા બધા મિત્રો તો દેખાય જ નહીં. પૂછતાં ખબર પડી કે હવે દિવાળી ઉપર કોઈ ઘર માં રહેતું નથી. "અરે યાર, એકતો છોકરાઓને રજાઓ ત્યારે જ મળે અને બીજું કે ઘેર બધુ સાફ કરો,બધાને બોલાવો એના કરતાં થોડું ફરી અવાય" મિત્ર બોલ્યા. "બિલકુલ સાચું. એટલે તો અમે અહિયાં ફરવા આવ્યા." અમે કહ્યું. 

બીજા વર્ષે જ્યારે અમેરિકામાં ચાર જુદા જુદા વીક એન્ડ માં જુદા જુદા મિત્રો સાથે મળીને, મઠિયા, ગાંઠિયા, સેવ નું ઉજવણી કરી ત્યારે બોલાઈ ગયું કે દિવાળી ની ખરી મજા તો અમેરિકામાં!





 




રવિવાર, 11 જુલાઈ, 2021

હળવે હૈયે (7)

ળવે હૈયે (7)

લાંબી સફર બાદ અમે છે....વટે ન્યુયોર્ક પહોંચ્યા। પહોંચ્યા એટલે, હજી અમે નહિ - પણ અમારું હવાઈ જહાજ। જેવું સીટ બેલ્ટ છોડવાનું સૂચન આવ્યું કે તરત આપણા દેશી સહપ્રવાસીઓએ ધડાધડ ઉપરથી અને નીચેથી બેગો કાઢવા માંડી। માથે અથડાતા અથડાતા માંડ બચી. નીચે ઉતરવાની  જાણેકે હરીફાઈ હતી. અને હું તો એ હરીફાઈમાં હારવાની તૈયારીમાં જ હતો પણ ના, શ્રીમતીજી કઈ એમ હાર મને તેવા નહોતા। એમણે તો આગળવાળાને જરા એક કોણી થી ખસેડીને ઉપરથી અમારી બેગ નંબર એક ઉતારી અને મને આંખથી ઈશારો કર્યો કે બીજી બેગની જવાબદારી તમારી। ક્ષણભર તો હૈયામાં ઉમળકો આવ્યો કે આટલા વર્ષો ના લગ્નજીવન પછી પણ શ્રીમતીજી ના ઈશારા ઉપર દિલ ધડક્યું અને હાથ પગ ચાલ્યા। વાહ અમેરિકાની ધરતી પર અડયાને જ રોમાંચક  જીવન નો અનુભવ થયો એવું એક ક્ષણ માટે લાગ્યું પણ પછી વાસ્તવિકતાનું ભાન થયું। આ તો બેગ ઉતારવાની સૂચના હતી બહુ લાબું વિચારવાની જરૂર નથી.

લાંબી વાટ જોયા પછી હવાઈ જહાજ માંથી પગ બહાર પડ્યા। એક ઠંડી હવાનું લહેરખુ શરીરને સ્પર્શી ગયું। અરે ભાઈ. આ ઉનાળો છે કે શિયાળો? આટલી ઠંડી હશે તો તો લાવેલું એકપણ શર્ટ કામ માં નહીં આવે એવી ચિંતા થઈ. પણ એ તો તરતજ ભુલાઈ ગયું કારણ કે બેગ ઘસડતાં ટોળાની સાથે એક લાંબી લાઈનમાં જોડાવાનું હતું। હવા કેવી સ્વછ છે એવા વિચાર સાથે અમે એક લગભગ એંસી વર્ષના બા ની પાછળ જોડાયા. બાના ખભે મોટો થેલો, અંદરના સામાન થી ફટફટ થતી બે પૈડાં વાળી બેગ, ફુગ્ગો ફુલાવ્યો હોય એવી ભરેલી પર્સ, એ બધા સાથે બા હાંફતા હાંફતા ઊભા હતા. આ  ઉમ્મરે બા કેમ અહી આવતા હશે. દીકરા દીકરી ને મળવા બીજું શું? શ્રીમતીજી એ ફોડ પાડ્યો. 

ઇમિગ્રેશન ની લાઇન માં બા એ પાછું ફરી ને મારી સામે જોયું. "બેટા, મારો નંબર આવે ત્યારે મારી સાથે આવીશ. મને અંગ્રેજી  નથી ફાવતું." હું કઇ બોલું તે પહેલા શ્રીમતીજી એ મને હોમી દીધો. "હા હા બા તમે ચિંતા ના કરો. એ તમને મદદ કરશે." મને અંદર અંદર તો ચિંતા કે આ લોકોનું અંગ્રેજી તો મને પણ નહીં ફાવે પણ ખાલી માથું ધૂણાવ્યું. 

લાઇન માં નંબર આવ્યો એટલે હું બા ની પાછળ સરક્યો. ઓફિસરે હસતાં હસતાં બા નો સમાન જોઈને પૂછ્યું કે અહિયાં આખી જિંદગી રહેવાનો વિચાર છે કે ખાલી ફરવા આવ્યા છો? બા એ એમના કાગળો નો ઢગલો આપી દીધો. ઓફિસરે પૂછ્યું "બીજું કાઇ છે?" બા ઉવાચ , "ના, ખાલી આ બોમ ની ડબ્બી સે ."  બા છાતી ઉપર હાથ મૂક્યો. હું  અને ઓફિસર બે ય ચમક્યા. " શું કહો છો?" પણ પછી હું સમજ્યો કે બા એ અમૃતાંજન ની ડબ્બી એમના કબજામાં મૂકી છે તેમ કહે છે. ધીરે રહીને ઓફિસર ને સમજાવ્યું અને બા ને ડબ્બી બતાવવા કહ્યું એટલે બા એ કબજામાંથી ડબ્બી કાઢી ને બતાવી.  છેવટે એ કેટલું સમજ્યો અને કેટલું કંટાળ્યો તે તો એ જાણે  પણ એણે અમને જવા દીધા. 

થાકેલા પાકેલાં જ્યારે લાઇનમાં ઉભેલા  એટલે જ્યારે અમારો વારો આવ્યો ત્યારે જાણે દિવસોથી અહિયાં ઊભા હોઈએ તેવું લાગ્યું. એક વિચાર આવ્યો કે અહિયાં કોઈ પણ માણસ કોઇની ઓળખાણ કાઢીને આ કતાર વટાવીને આગળ નીકળી નહોતું જતું. "ફરવા આવ્યા છો કે રહવા? કેટલા દિવસ રહેવાના છો? કયા રહેશો? " પ્રશ્નો ની વણજાર પછી અમારા કાગળો પર મહોર મારી અને કહ્યું "અમારા દેશમાં તમને આવકાર છે."  

હવે વારો આવ્યો અમારી બેગો તપાસવાનો. એક યુનિફોર્મ માં સજ્જ  ખાસ્સા મોટા બેન મોટો કૂતરો લઈને ફરતા હતા. અમે જેવી અમારી બેગો પટ્ટા ઉપરથી ઉતારી એવા અમારી બાજુ આવ્યા. કુતરા પાસે અમારી બેગો સૂંઘવી . કૂતરાની સાથે એમણે પદ નાક સંકોરયુ. પણ જવા દીધા. હવે વારો આવ્યો આખરી લાઇન નો. અમારી ફટફટ થતી બેગો એમના મશીનમાંથી જોઈ અને પૂછ્યું. "મસાલા લાવ્યા છો?" શ્રીમતીજી ને પૂછ્યું. "ના ના ખાસ કશું નથી" અડધું સત્ય એમણે  ઉચ્ચાર્યું. આમ તો અધિકારી સમજી ગયા હશે કે થોડા મસાલા વગર તો હજી સુધી કોઈ ગુજરાતી અમેરિકા માં આવ્યું નથી પણ અમને હસી ને આગળ જવા કહ્યું. કોઈ હેરાનગતિ વગર, સ્મિત સાથે જાણે અમને આવકાર્યા. 

અને અમે અમેરિકામાં પ્રવેશ્યા. 






શુક્રવાર, 22 નવેમ્બર, 2019

નિખાલસતા

નિખાલસતા કેમ મરી પરવારી છે?

આજકાલ જાણે આપણા સમાજમાંથી નિખાલસતા મરી  પરવારી છે. પણ એ વિષે આપણે આગળ કઈ પણ વાત કરીએ તે પહેલા એક ચોખવટ જરૂરી છે. નિખાલસતા અને કટુ વાણી એ બે માં ફેર છે. કડવું સત્ય, જરૂરી કે બિનજરૂરી સમયે કહેતા રહેવું અને પોતાની જાતને સ્પષ્ટવક્તા કહેવડાવવા એ નિખાલસતા નથી. એ હકીકતમાં એક એવી કુટેવ છે કે જે બીજાના હૃદયમાં ભોંકાય છે અને એનું સારું કોઈ પરિણામ શક્ય નથી. કોઈના દેખાવ, પહેરવેશ, શારીરિક અક્ષમતા અથવા બિનઆવડત એ બધા ઉપર કહેવું તે કોઈ નિખાલસતા નથી. એ તો એક પ્રકારની ક્રૂરતા છે. અને આવી ક્રૂરતા આપણા સમાજમાં હાલત અને ચાલતા જોવા મળે છે.

કોઈના ઉપર સાચું કે ખોટું લગાડવાનું અને પછી એમને મોઢામોઢ કહેવું એ એક પ્રકારની નિખાલસતા તો છે પણ એ ક્યાં અને  કેવી રીતે  અને કેટલી યોગ્ય હતી તે તો પ્રસંગોચિત છે. એવી નિખાલસતાની પણ અહીંયા વાત નથી કરતા। હું તો એવી નિખાલસતાની વાત કરું છું કે જે ખરા સંબંધ માં પરિણમે અને સંબંધને વધારે સુદ્રઢ બનાવે। જે પારદર્શક હોય,જે સચોટ અને સરળ હોય. જે પ્રેમભાવ વધારે અને દંભ ઘટાડે। ખરેખર તો દંભ એ નિખાલસતાનો વિરોધી છે. એટલે જ્યાં દંભ હોય ત્યાં નિખાલસતાની કોઈ શક્યતા જ નથી. અને એજ અહીંયા કહેવાનું છે કે આજે આપણા સમાજમાં દંભ છલોછલ દેખાય છે.

નિખાલસ બનવું એટલે સરળ બનવું। જયારે તમારું અંતર અને તમારો વ્યવહાર - એટલેકે  અંદર અને બહાર સમરસતા હોય ત્યારે જીવનમાં સરળતા પ્રવેશે। સરળ માણસ સહજ હોય. આડંબર થી દૂર હોય. દંભ થી પર  હોય આજકાલ એવું લાગે કે જાણે કે સંબંધોમાં ઔપચારિકતા છે. વ્યવહાર, આશા,ઉપેક્ષા, ના ગૂંચવાડામાં આપણે જાણે સાચો, ઉર્મિસભર, નિખાલસ સંબંધ ઉભો કરવાનું ભૂલી ગયા છીએ. વ્યવહાર છે માટે કોઈની માંદગીમાં ખબર પૂછવા જવું, પ્રસંગ છે એટલે મોઢું બતાવી આવવું, લગ્નમાં કંકોત્રી આવી એટલે ભેટ મોકલવી આ બધામાંથી બહાર આવીએ તો દિલનો સંબંધ કેળવાય। પાડોશીને ત્યાં લગ્ન પ્રસંગ માટે ખરેખર અંતરનો ઉત્સાહ ક્યારે પ્રગટે?

નિખાલસતા ઓછી થવાનું એક કારણ એવું છેકે આપણે સાચી લાગણીઓને ટીકા બનાવી છે. વ્યવહાર સાચવવાની જવાબદારી હેઠળ દબાયેલી વ્યક્તિને ક્યારે અંતરની લાગણી બતાવવાની તક મળે? ખુલ્લા દિલે કરેલા એકરાર ને જો આપણે હાસ્યાસ્પદ બનાવી મૂકીએ તો કોને દિલ ખોલવાની ઈચ્છા થાય? નિખાલસતા માટેની પહેલી શરત એ છેકે સંવાદ ના બંને છેડે - બોલનાર અને સાંભળનાર - વચ્ચે વિશ્વાસ, સમજ  અને સહૃદયતા હોય. આપણે એ આપી શકીએ છીએ? એક તો આપણે પોતપોતાના જીવનમાં એવા ગૂંચવાયેલા હોઈએ છીએ અથવા તો આપણા સ્માર્ટ ફોનમાં આપણે એવા અટવાયેલા હોઈએ છીએ કે આપણી પાસે નજીકની વ્યક્તિઓને સાંભળવા કે સમજવા માટે સમય હોતો નથી. બીજું કે નિખાલસતા માટેની સહૃદયતા આપણે ધીરે ધીરે ગુમાવી રહ્યા છીએ.

કહેનાર માટે પણ આ એટલુંજ સાચું છે. નિખાલસતા માટે સરળતા અને સહૃદયતા આ બે ખુબ જરૂરી વાત આજના ઘોંઘાટિયા જીવનમાં ખોવાઈ ગઈ છે. પછી નિખાલસતા ખોવાય જ ને!







શુક્રવાર, 4 ઑક્ટોબર, 2019

ખરી સ્વતંત્રતા તો છે અમદાવાદમાં

ખરી સ્વતંત્રતા તો છે અમદાવાદમાં

ભલે અમેરિકા સ્વતંત્રતાનો ઝંડો આખી દુનિયામાં ફરકાવતો હોય પણ તમે જો અનુભવ કરો તો ખબર પડે કે જીવનમાં ખરી સ્વતંત્રતા તો અમદાવાદમાં જ છે. તમારી મનગમતી રીતે જીવવામાં અમદાવાદમાં કોઈ મુશ્કેલી નહિ। જેમ જીવવું હોય તેમ જીવો। છૂટ. જેમકે ચાલતા હો અને અડધે રસ્તે ઈચ્છા થાય, અથવા સામે કોઈ ઓળખીતું દેખાય અને રસ્તો ઓળંગવો હોય, વાહન ચલાવતા હો અને લાલ લાઈટ ની પરવા ના કરવી હોય, ખાલી લેંઘો પહેરીને પાડોશમાં છાપું લેવા જવું હોય, રસ્તામાં બરાબર ટ્રાફિકના સમયે વરઘોડો કાઢવો હોય, રસ્તા વચ્ચે ડાન્સ કરવો હોય બધી છૂટ. મોટેથી સંગીત વગાડવું છે? છૂટ. લાઉડ સ્પીકર માં અડધી રાત સુધી ગીતો વગાડવા છે? છૂટ. રસ્તામાં ઉભા ઉભા પાણી પુરી ખાવી છે? છૂટ. અરે, ગમે ત્યાં પાન ખાઈને થુંકવું છે? છૂટ. નીચે સરકતી સીડી માં ઉપર જવું છે? છૂટ. રસ્તાની વચોવચ ક્રિકેટ રમો  કે ફટાકડા ફોડો। બધ્ધી છૂટ.
નાગરિકતાના કે માનવતાના સર્વ સામાન્ય નિયમો મૂકીને જીવવું હોય તો છૂટ.

પણ આ તો હજી ખાલી શરૂઆત છે.

ઓટલે બેસીને દાતણ કરો. બહાર રસ્તા ઉપર કપડાં ધુઓ, અરે રેલગાડીના પાટા ઉપર સંડાસ કરો કે રસ્તા ઉપર ખૂણામાં કોઈ વાંધો નહિ.ના તમને કોઈ ટોકે કે ના રોકે। ગાડીમાંથી  ઉતર્યા વગર બેઠા બેઠા શાકભાજી ખરીદવા છે કે ચાલતી ગાડીમાંથી બહાર કચરો ફેકવો છે. શાંતિથી કરી શકો છો. તમને કોઈ કઈ નહિ બોલે।બોલો હવે આવી સ્વતંત્રતા બીજે ક્યાં મળે? બીજે ક્યાંય પણ નહિ. બસમાં કે ટ્રેનમાં મૉટે મૉટે થી તમારા ફોન ઉપર ઘાંટા  પાડીને ધંધો ચલાવાય। સ્કૂટર ઉપર પાંચ સવારી થાય.  

રસ્તામાં એક્સીડેન્ટ થયો હોય અને કોઈ મરવાની અણી પર  હોય પણ તમે ત્યાંથી શાંતિથી ચાલી જાઓ તો કાંઈ વાંધો નહિ. ના કોઈ ટીકા કરશે કે ના કોઈ રોકશે। (ખરેખર, તો 'બરાબર કર્યું। આ જમાનામાં ખાલી લફરામાં ફસાવું નહિ" એવું કહેનારા ઘણા મળશે।) પાડોશી ના ઝગડો ચાલે છે? જો જો અંદર ના પડશો। બહારથી જોવામાં મઝા અને સલામતી છે.

કોઈને તેમના દેખાવ વિષે, કેટલા જાડા કે પાતળા થઇ ગયા કે કેટલા પૈસા કમાય છે તે પૂછવાની કે કહેવાની  પુરી સ્વતંત્રતા।  અરે, કોઈએ ક્યારે લગ્નઃ કરવા જોઈકે, ક્યારે પહેલું બાળક હોવું જોઈએ, ક્યારે બીજું, આ સર્વે કહેવાની  - સલાહ આપવાની - છૂટ. "ચાર વર્ષ લગ્ન ને થઇ ગયા અને કઈ સારા સમાચાર કેમ નથી" એવું તમને રસ્તાની વચ્ચો વચ્ચ પણ પૂછી શકાય। નવી નોકરી મળી? કેટલો પગાર આપે છે? મારા ભાઈબંધ ના દીકરા ને તો લગભગ ડબલ મળ્યો બોલો! (તમારો નવી નોકરી નો બધો આનંદ ગયો!) સલાહ સૂચન નો ઢગલો પણ સામેનાની ક્ષમતા જોયા વગર કરી શકાય।


 
બોલોહવે માનો છોને કે ખરી સ્વતંત્રતા તો તમને અમદાવાદમાં જ મળે?

મીનળ








સોમવાર, 5 નવેમ્બર, 2018

ચાલવા જવાની ખરી મઝા તો અમદાવાદમાં

ચાલવા જવાની ખરી મઝા તો અમદાવાદમાં

આમ જુઓ તો અમદાવાદ, કસરત અને મઝા એ ત્રણે  શબ્દો સાથે બેસે નહિ. ખરા અમદાવાદીઓને  મઝા અને  કસરત સાથે કોઈ સીધો સંબંધ ક્યારેય હતો નહિ અને કદાચ થશે પણ નહિ.  શારિરીક કસરત, કે જ્યાં પરસેવો પાડવો પડે, કે શરીરન કષ્ટ આપવું પડે ,એ મઝા કેવી રીતે કહેવાય? અમદાવાદી લોકોની મઝા એટલે લારી ઉપર પીધેલી ચા, માણેકચોકના ભાજીપાંવ અથવા ખુમચાની ભેળ ખાતા ખાતા ભાઈબંધોનસાથે સ્કૂટર ઉપર પગ લટકાવીને રસ્તામાં ટ્રાફિકના ઘોંઘાટ વચ્ચે રાજકારણની ચર્ચા. પણ બદલાતા સમય સાથે આજકાલ અમદાવાદી વિચારોમાં થોડો બદલાવ આવ્યો છે. અને શહેરમાં ઠેર ઠેર બગીચાઓમાં, કાંકરિયા કે નદી કિનારે વહેલી સવારે ચાલવા જવાની નવી પ્રથા ચાલુ થઇ છે.

તો તમને થશે કે ચાલવા જવામાં વળી મઝા શું? ચાલવા તો આખી દુનિયા જાય છે. પણ કોઈ પણ પ્રવૃત્તિમાં મઝા ઉમેરવી એ અમદાવાદી લોકો ને બરાબર આવડે।

અમદાવાદમાં ચાલવાની કસરત બીજી કોઈ પણ જગ્યા કરતા અલગ. શિયાળાની ઠંડી માં વહેલી સવારે ઉઠીને, માથે બુઢિયા ટોપી, ગળે મફલર, જાડો મઝાનો કોટ કે સ્વેટર, પગમાં નવા નક્કોર બુટ પહેરીને ઘરની બહાર નીકળવાનું। કુતરા પાછળ પડે નહિ માટે કોઈ કોઈ લોકો તો વળી હાથમાં લાકડી ઠપકાવતા ચાલે। થોડા અંતરે ગયા પછી બે ત્રણ ભાઈબંધો જોડાય। જો બગીચો થોડો દૂર હોય તો તો ગાડી માં જવાનું અને છે...ક બગીચાના ઝાંપા ને અડાડીને ગાડી એવી મુકવાની કે બીજા કોઈ ને અંદર જવાની જગ્યા પણ ભાગ્યેજ રહે. વિચાર આવે કે જો ચાલવા જ નીકળ્યા છો તો થોડે દૂર ગાડી મૂકી ને કેમ નહિ ચાલવાનું। પરંતું તમને ખબર છે કે એવો વિચાર પણ અસ્થાને છે. જો બગીચાની અંદર ગાડી લઇ જવાતી હોત તો એજ કર્યું હોત પણ આતો મજબૂરી છે માટે બહાર મુકવી પડે છે.

અંદર ગયા પછી આજુબાજુ નજર નાખીને જોઈ લેવું કે કોણ કોણ આવ્યું છે. ફલાણા ભાઈ કેમ આજે નથી આવ્યા અથવા આ વળી આમની સાથે શું વાત કરતા હશે  તેમ વિચારતા એક ચક્કર મારવું।ખાસ હાજી કોઈ ઓળખીતું દેખાય નહિ તો ધીમે ધીમે બીજું ચક્કર શરુ કરવું। જો કોઈ દેખાય તો પહેલા તેમની ખબર પૂછ્યા પછી જ ચાલવું પડેને? કોઈ ના હોય તો બે ચાર રાઉન્ડ ચાલવાનું થાય એટલે હાશ આ અઠવાડિયાની કસરત થઇ ગઈ હવે શાંતિ થી બાંકડા ઉપર બેસવાનું અને ભાઈબંધો સાથે ગોઠડી કરવાની। રાજકારણથી માંડીને રામાયણ સુધીની ચર્ચા ચાલુ થાય. જીવનભરની ફિલોસોફી ચર્ચાય, ઘરના પ્રોબ્લેમ અને શરીરના પ્રોબ્લેમ, બધા વિષયો વત્તેઓછે અંશે અહીંયા ખુલે। બીજાકોઈ ખૂણામાં થોડી બહેનો વાનગીઓની આપ લે કરે તો કોઈ ઘરગથ્થુ દવાઓની અસર ઉપર ટિપ્પણી આપે. ખ્યાલ આવે કે આ સમાજમાં થેરપી વાળા ની જરૂર જ નહિ પડતી હોય.

મિત્રો સાથે લાંબી વાતોની મઝા લીધા પછી અને  બીજા સાથેહૈયું ઠાલવ્યા પછી ચાલવા જવાની ખરી મઝા તો હવે આવે. અહાહા, બહાર નીકળીએ ત્યારે લારીઓમાં ગરમ ગરમ સૂપ થી માંડીને, જુદા જુદા ફળોના રસ, અડદિયો અને મેથીપાક જોઈને સોડમથી મન ખુશ થઇ જાય. વળી થોડો સંતોષ કે હજી હમણાં જ  કેલરી તો ઘણી બાળી છે એટલે  શાંતિથી આરોગો। એટલે છેવટે ચાલીસ મિનિટ ચાલ્યા પછી બસ્સો કેલરી ઉમેરીને જયારે ઘરે પાછા જઈએ ત્યારે મન, પેટ અને હૈયું બધું ખુશીથી તરબોળ હોય. અને ઘેર ગરમ ગરમ ચ્હા રાહ જોતી હોય એ તો વળી નફામાં।

હવે આ સાથે બીજે ક્યાંય પણ ચાલવા જવાનું સરખાવો। બીજે બધે તો. તમે સ્નીકર્સ ચડાવીને  લન્ચ બ્રેક માં અડધો કલાક ચાલવા જાઓ પછી પાછા ઓફિસમાં બાકી રહેલા મેસેજના જવાબ આપવા લાગી જાઓ. ના કોઈને મળવાનું, ના વાતો ની મઝા માણવાની  કે ના ગરમાગરમ સૂપ આરોગવાનો। બોલો હવે માનો છો ને કે ચાલવાની ખરી મઝા તો અમદાવાદમાં।

મીનળ



મંગળવાર, 3 જુલાઈ, 2018

હળવે હૈયે (6)

હળવે હૈયે (6)

છેવટે જવાનો દિવસ આવી લાગ્યો। શ્રીમતીજી તો બે દિવસ થી બેગોના પેકિંગ માં જમવાનું પણ ભૂલી ગયા હોય એવું લાગતું હતું। કામ નો તો પાર નહિ આવે એવું જ હતું। એકબાજુ ઘર બંધ કરવાનું, બીજી બાજુ બેગો ભરવાની, ઉનાળાની ગરમી માં તપતા હોઈએ પણ વિચાર ઠંડીના કપડાં બરાબર લીધા છે કે નહિ તે વિચારવાનું। શું સાથે લઇ જવાય અને શું કઢાવી નાખશે તેની ચિંતા, ખાખરા ભાંગી ના જાય ને અથાણાની બરણી ખુલી ના જાય. બાજુવાળા સરલાબેન આવ્યા તેમને યાદ કરાવ્યું કે ત્યાં કપડાં કઈ દરરોજ નહિ ધોવાય અને ધોશો તો સુકાવવા માટે દોરી લઇ જજો. આ બધી ઝીણી ઝીણી ચિંતામાં ખ્યાલ આવ્યો કે જે આપણે સામાન્ય વાતો માનીએ છીએ અને જે જીવન પદ્ધતિ થી આપણે ટેવાયા છીએ તે કેટલી આગવી છે.

પરદેશમાં આખી જીવન જીવવાની પદ્ધતિ જુદી। સવાર અને સાંજ જુદા। કપડાં પહેરવાના નિયમ જુદા (લેંઘો ઝભો પહેરીને બહાર ના નીકળશો એવુંતો ખાસ ટોકીને કહેવામાં આવેલું ) પૈસા જુદા, પ્રેમ પણ જુદો। આ બધામાં આપણને કેમ ફાવશે એવો વિચાર આવતો પણ શ્રીમતીજી નો ઉત્સાહ જોઈને વિખરી જતો. સાંજે - ના અડધી રાત્રે બધાને આવજો કહીને, ઘર ને તાળું મારીને એરપોર્ટ જવા નીકળ્યા। એરપોર્ટ પહોંચ્યા ત્યારે તો જાણે સરકસ માં આવ્યા। બાપરે, આટલા બધા માણસો રોજ પરદેશ જતા હશે કે આજે કઈ ખાસ છે? માણસો ના ટોળા,બેગો ની રમઝટ, ટ્રોલી શોધનારાઓની કાગઝડપે ઝપટ, પોલીસો ના ડંડાઓની ઠાકઠક,અને મુકવા આવેલા લોકોની છેલ્લી ઘડીની સૂચનાઓ। આટલી ચહલપહલ તો  આજકાલ ટ્રેન સ્ટેશન કે બસ સ્ટેન્ડ ઉપર પણ નથી હોતી! બધા બસ પરદેશ જ જતા હશે? વિચાર આવ્યો।

છેવટે ધક્કા મુક્કી ને ભીડને ભીડીને અમે અંદર જવાની લાઈન સુધી પહોંચ્યા।બધા કાગળો જોઈને પોલીસે અંદર તો જવા દીધા પણ ત્યાં પછી બેગો માં શું શું ભર્યું છે તે જોવાની બીજી લાઈન । અરે ભાઈ અહીંથી અથાણાં અને મસાલા શિવાય બીજું શું લઇ જતા હોઈશું? ત્યાર પછી બીજી લાઈન બેગો આપવાની। આ તો ભારે ચિંતા નો વિષય હતો. વજન (બેગોનું, અમારું નહિ)  વધી જશે તો? શ્રીમતીજીનું મોઢું તો એકદમ ટેન્શનમાં। અને થયું પણ એવું જ. છેલ્લી ઘડીએ ઠોસી ઠોસી ને જે નાસ્તા ભર્યા હતા તે એમનું સ્વરૂપ બતાવી રહ્યા હતા. "બહેન, આ બેગમાં પાંચ કિલો વજન વધારે છે. તમારે પૈસા ભરવા પડશે"।ફટાફટ બેગો ખોલી, પાંચ નાસ્તાના પડીકા હાથની બેગમાં ભર્યા।

એમ કરતા કરતા છેવટે છેક સિક્યોરિટી સુધી પહોંચ્યા।આ  હરોળ માં ચોખ્ખા બે જુદા વર્ગના લોકો દેખાતા હતા. દેશ માં ફરી ને પાછા જતા એન આર આઈ અને બીજા અમારા જેવા ફરવા જતા રહેવાસીઓ। શરીર પર કપડાં જુદા, મોઢા પર ના  હાવભાવ જુદા પણ પહોંચવાની તાલાવેલી એક સરખી।એન આર આઈ ના મોઢા ઉપર થાક, કંટાળો અને એરપોર્ટના દરેક કર્મચારી માટે કોઈ ને કોઈ ટીકા છલકાતી હતી. તેમાં હાવભાવમાં આ દેશ અને દેશવાસીઓ ક્યારે સુધરશે તે ચોખ્ખું વંચાતું હતું જયારે ફરવા જય રહેલા રહેવાસીઓ થાકેલા અને ચિંતાથી ભરપૂર દેખાતા હતા. જુવાનો બેફિકર, મહિલાઓ સામાન સાચવવાની ફિકરમાં, બાળકો અડધી રાતની નીંદર ખરાબ થતા રડવામાં, અને પુરુષો ફોને કાને લગાડેલા। અત્યારે તેમની સાથે કોણ વાત કરવા તૈયાર હશે તે વિચાર આવ્યો તેવો ખસેડી કાઢ્યો।

સિક્યોરિટી પસાર કરીને શાંતિ નો શ્વાસ લીધો। જોકે અડધી રાત જતી હતી પણ આંખમાં ઊંઘનું તો નામનિશાન નહોતું પણ એક પ્રકારનો થાક, થોડો ઉત્સાહ, થોડી ચિન્તા અને થોડી આજુબાજુની ચહલપહલ, બધું કૈક સ્વપનવત ભાસતું હતું। એવા કઢંગી મૂડ માં આ અપરિચિત વાતાવરણમાં પ્લેન માં ગોઠવવાની રાહ જોતા કઢંગી ખુરસીમાં બેઠા।વિચાર આવ્યો કે અમેરિકા જવાનું શા માટે નક્કી કર્યું। શાંતિ થી ઘેર ઓટલે બેઠા બેઠા છાપા વાંચવાની મઝા છોડીને આ વળી શું ઉભું કર્યું। ઘર ની પથારી બહુ યાદ આવી ગઈ. પણ હવેતો  ગયેજ છૂટકો એટલે આ વિચાર જ અસ્થાને છે એમ મન ને સમજાવી લીધું।

બાજુમાં બેઠેલા, ના અડધા ઊંઘતા, શ્રીમતીજીના મોઢા ઉપર આનંદ અને સંતોષ છલકાતો હતો. છેલ્લા થોડા વર્ષોની તેમની ખ્વાહિશ આજે પૂર્ણ થવા જઈ રહી હતી તે વંચાતું હતું।